कोरोना भाईरस उपचार गर्दा स्वास्थ्यकर्मीमाथि सयौं हिंसाका घटना

कोरोना भाईरस उपचारका क्रममा सयौं स्वास्थ्यकर्मीहरु हिंसाको शिकार बनेका छन् । सन् २०२० मा अपमान, कुटपिट र गिरफ्तार गरि कोरोनाभाइरससँग लड्ने एक हजार भन्दा बढि स्वास्थ्यकर्मीहरूलाई हिंसाको शिकार बनाइएको छ ।

स्विजरल्याण्डको जेनेभा शहरस्थित एक स्वास्थ्य गैरसरकारी संस्था बेर्केली ह्युमेन राईट सेन्टरले मंगलबार प्रकाशित गरेको रिपोर्टका अनुसार कम्तिमा एक हजार एक सय ७२ जनामा हिंसात्मक ब्यवहार भएको थियो । यि मध्ये केहिमाथि शारिरिक आक्रमणनै भएको थियो । केहि घटना स्वास्थ्य सेवा दिने क्रममा स्वास्थ्य सेवा बिरुद्द आक्रमण भएको छ । यि घटना मध्ये ४१२ वटा भने कोरोना भाईरस उपचारसित प्रत्यक्ष संवन्धित छन् । मेक्सीकोमा कोरोना भाईरसको उपचार गर्ने क्रममा एक नर्समाथि सांघतिक आक्रमण भएको थियो । कोरोनना भाईरस अरुलाई सारिदिएको आरोप लगाउँदै ति नर्समाथि आक्रमण भएको थियो ।

सेनेगालको राजधानी डकारमा कोरोना भाईरसबाट म्रित्यु भएको एक शव गाड्दा आफ्नो घर नजिक लासको अन्त्यस्टि नगर्न भन्दै तिन जना स्वास्थ्य, सामाजिक कार्यकर्तामाथि ढुंगा प्रहार गरिएको थियो ।

बेलायतको बिर्मिङटन स्थित अस्पतालमा काम गर्ने एक स्वास्थ्यकर्मीलाई उनका छिमेकीले कुटपिट गरेका थिए । अस्पतालमा काम गर्ने हुँदा उनले भाईरस फैलाउने आरोप लगाएका थिए ।

स्वास्थ्यकर्मीमाथि हिंसाका घटना गराउने मध्ये ८० प्रतिशत सामान्य नागरिक थिए । तर केहि हिंसाका घटना गराउने सार्वजनिक र सरकारी पद धारण गरेका ब्यक्तिपनि थिए ।

इजिप्टमा, स्वास्थ्यकर्मीहरूले यस महामारीको व्यवस्थापनको नियन्त्रणको आलोचना खेपे जसलाई सुरक्षा फौजले पक्राउ गरेको थियो । ति स्वास्थ्यकर्मीमाथि गलत जानकारी फैलाएको र आतंकवादी समूहको भएको आरोप लगाइएको थियो ।

इनसेक्युरिटी इन्साइट भन्ने संस्थाले पनि युद्धमा रहेका देशहरूमा वा नागरिक द्वन्द्वको सिकार भएकाहरूमा ८०२ वटा आक्रमण रेकर्ड गरेको छ । जस्तै यमनमा अस्पतालमा बम विष्फोटन र नाइजेरियामा डाक्टरहरूको अपहरण गरिएको थियो ।

दुई नाइजेरियाली नर्सहरूलाई कोरोना भाईरसबाट मृत्यु भएका ब्यक्तिको परिवारले आक्रमण गरेका थिए । एउटी नर्सको कपाल लुछेर टाउकोभरि गम्भिर चोटा बनाइदिए । अर्को एक जना नर्सलाई कुटेर कोमामा बस्नुपर्ने बनाइदिए ।

आक्रमणपछि दक्षिणपश्चिमी शहर ओओको फेडरल मेडिकल सेन्टरका नर्सहरूले बिरामीको उपचार गर्न बन्द गर्नुपर्‍यो । अस्पतालले सुरक्षा सुधारको माग गर्‍यो । लगभग दुई हप्तापछि तिनीहरु सशस्त्र रक्षकहरुसँग काममा फर्केका थिए ।

“हामीले जिवन दिने होइन, सक्दैनौं । इश्वरले जीवन दिनुहुन्छ । हामी केवल हेरचाह गर्छौं वा हामी व्यवस्थापन गर्छौं” नाइजेरियाका नर्स र सुँडेनीहरूको नेशनल एसोसिएसनका एक स्थानीय नेत्रित्वकर्ता फ्रान्सिस अजीबोलाले भने ।

मेक्सिकोमा तातो कफी खन्याइयो

लिजिया क्यान्टुनले ४० वर्षसम्म मेक्सिकोमा नर्सको रूपमा काम गरिसकेकी छन् र पछिल्लो वसन्तसम्म उनले कुनै खतरा महसुस गरेकी थिइनन् । अप्रिलमा उनी मेरिदाको अस्पतालबाट बाहिर जाँदै गर्दा कसैले “संक्रमित !” भनेर चिच्याइरहेको सुनिन् । त्यहाँबाट फर्किनु अघिनै उनमाथि केहि ब्यक्तिले तातो कफी खन्याइदिए ।

मेक्सिकोको एक अस्पतालकि नर्स कन्तुनाका अनुसार मेक्सिकोमा स्वास्थ्यकर्मी र सर्वसाधारणले कोरोना भाइरस बिरामीहरूको उपचार गर्दा समान पोशाक लगाएको सोचेका थिए । त्यो अज्ञानताले उनीहरूलाई त्यस्तो व्यवहार गर्न उक्सायो ।

गत वसन्त याममा अन्वेषकहरूले स्वस्थ्यकर्मीमाथि सबैभन्दा बढी आक्रमण देखेका थिए । किनभने कोरोना भाइरस विश्वभर फैलिएको थियो । हालसालै नाइजेरियादेखि नेदरल्याण्डसम्मका घटनाहरूले स्वास्थ्यकर्मीमाथि आक्रमण बढेको देखेका छन् । जनवरी महिनामा दंगाधारीहरूले नेदरल्याण्ड्सको एउटा कोरोनाभाइरस परीक्षण केन्द्रमा आगो लगाए । त्यसैले जोखिम अझैपनि हटिसकेको छैन ।

क्यालिफोर्नियास्थित आपतकालीन चिकित्सक र मानव अधिकार केन्द्र अनुसन्धान सहयोगी रोहिणी हारले भनिन् “स्वास्थ्यकर्मीहरूले महामारीको क्रममा आफ्नो जीवन बचाउने कर्म गरेबापतको खुशियालीमा व्यापक रूपमा हर्ष र उत्सव मनाउने आशा गरेका छन् । जसरी इटालियनहरूले लकडाउनको क्रममा डाक्टरलाई श्रद्धाञ्जली दिने गीत गाएका थिए ।

“तर वास्तवमा त्यो धेरै, धेरै ठाउँमा भएन” उनले भनिन् “वास्तवमै बढी डर, थप अविश्वास छ । आक्रमणहरू घट्नुको सट्टा बढेको छ ।”

इनसेक्युरिटी इन्साइटका निर्देशक क्रिस्टिना विलेले एक विज्ञप्तिमा भनेका छन् “संस्थाले स्वास्थ्य सेवा विरुद्ध हिंसा र धम्की २०२० मा वास्तवमै वैश्विक संकट थियो भन्ने देखाएको छ । यसले विश्वका ७९ देशलाई असर पार्‍यो ।”

सर्जन देखि प्यारामेडीकसम्म चिकित्सा पेशेवरहरुले कुटपिट भोग्ने, थर्काई भोग्ने वा काममा डराउने गरी बस्नुपरेको थियो । खासगरि द्वन्द्व क्षेत्रमा । विज्ञहरूका अनुसार धेरै आक्रमणहरू डर वा अविश्वासको जड हो, किनकि परिवारका सदस्यहरूले आफन्तको मृत्युमा प्रतिक्रिया दिन्छन् वा समुदायले कुनै रोगको वरिपरि अनिश्चितताको प्रतिक्रिया दिन्छ । कोरोना भाइरसले ती तनावहरूलाई बढावा दिएका छन् ।

धेरै आक्रमणहरू पत्ता नलागेको हुनसक्छ । किनकि ती सबै पुलिस वा मिडियामा रिपोर्ट हुँदैनन् । परम्परागत रूपमा स्वास्थ्यकर्मीहरूको लागि सुरक्षित रहेका देशहरूमा आक्रमणको बाढी पत्ता लागेपछि इनसेक्युरिटी इन्साइटले यसको अनुगमन विस्तार गर्न खोजेको छ ।

अमेरिकामा ब्ल्याक लाइभ म्याटर्सको विरोध गर्दा हिंसा

अमेरिकामा अनुसन्धानकर्ताहरूले गत वर्ष स्वास्थ्य सेवाकर्मीहरूको लागि एक दर्जन खतरा गणना गरेका छन् । ब्ल्याक लाइफ म्याटर्स मामिला प्रदर्शनको क्रममा सडकमा स्वास्थ्यकर्मीमा चोटपटक वा गिरफ्तारीका धेरै घटनाहरू थिए ।

“मलाई लाग्छ अमेरिकामा स्वास्थ्यकर्मीहरुमाथि बढी भरोसा गर्ने संस्कृति छ” आपतकालीन चिकित्सक हारले भने “त्यहाँ लामो समयदेखि द्वन्द्व भएको छैन जहाँ स्वास्थ्यकर्मी र समुदायबीच असन्तुष्टि रहेको छ।”

तैपनि अमेरिकामा स्वास्थ्यकर्मीहरू अझै ठूलो जोखिममा छन् । श्रम तथ्यांक विभागको रिपोर्ट अनुसार संयुक्त राज्यमा अस्पतालका कामदारहरूमा आक्रमण वा हिंसा औसत कामदारलाई जानाजानी चोटपटक लाग्ने सम्भावना भन्दा ६ गुणा बढी हुन्छन् । गत महिना मिनेसोटाको एक मेडिकल सहायकलाई क्लिनिकमा गोली हाने हानेर मारियो किनकि ति स्वास्थ्यकर्मीको उपचारबाट बिरामी बेखुशि थिए ।

गलत जानकारीले केहि घटनाहरूमा हिंसालाई प्रोत्साहित गरेको छ । विलको टोलीले अप्रिलमा सोशल मिडिया पोस्टिंगमा नियालेर हेर्दा तीन ईबोला उपचार केन्द्रहरू डेमोक्र्याटिक रिपब्लिक कंगोमा तोडफोड गरिएको थियो । सामाजिक सन्जालमा त्यो बेला गलत जनकारि सम्प्रेषण गरिएको थियो ।

“हामीले वास्तवमा देख्न सक्छौं कि उनीहरूले” इबोला व्यवसाय” भन्ने बुझेर धेरै दिनसम्म गलत जानकारी पाएका थिए जुन यो रोगको आविष्कार गर्ने मानिसहरूसँग सम्बन्धित थियो” उनले भनिन् ।

विज्ञहरू भन्छन “स्वास्थ्यकर्मीहरू धेरै जसो आक्रमणमा परेका हुन्छन् । तर सम्पूर्ण समुदाय त्यसबाट पीडित हुन्छन् । स्वास्थ्यकर्मी जोखिममा परेपछि उनीहरूले क्लिनिक वा मेडिकल सुविधा खतराका कारण बन्द गर्न बाध्य पारे पछि सर्वसाधारणले चिकित्सा सेवाको पहुँच गुमाउँछन् ।

“तपाईं उनीहरूले प्राप्त गर्ने स्वास्थ्य सेवा समुदायबाट खोस्दै हुनुहुन्छ” स्वास्थ्य आपतकालिन सम्बन्धमा विश्व स्वास्थ्य संगठनको सञ्चारको नेतृत्व गर्ने नाइका अलेक्ज्याण्डरले भने ।

द्वन्द्व क्षेत्रहरू सबैभन्दा बढी प्रभावित

महामारीको साथ वा बिना स्वास्थ्यकर्मीहरूको लागि सबैभन्दा खतरनाक ठाउँहरू प्रायः द्वन्द्व र राजनीतिक उथलपुथल भएको क्षेत्र हो । गत वर्ष सिरिया, अफगानिस्तान, यमन र डेमोक्रेटिक गणतन्त्र कंगोमा सयौं धम्की र हिंसाको कार्यहरू पत्ता लगाइयो ।

सिरियाको प्रारम्भिक जोखिम र प्रतिक्रिया नेटवर्कको लागी निगरानी संयोजक, नासेर अल्लाहविशका अनुसार उनले रक्का शहरमा डाक्टरको रूपमा काम गर्ने क्रममा धेरै चोटि धम्की सामना गरे । सन् २०१२ मा एर-रक्क़ा राष्ट्रिय अस्पतालमा उनले त्यो दिनको सम्झना गरे जब हतियारधारी मानिसहरूले उनलाई एउटा अपरेसनको बिचमा हमला गरेका थिए । बिरामी मरेमा उनलाईपनि मार्ने धम्कि दिएका थिए ।

“तपाईं भर्खरै स्थिर हुनुभएको छ काममा । तपाईंलाई थाहा छ कि तपाईं काम गर्दै हुनुहुन्छ । तपाईं यो मान्छेलाई बचाउन कोशिस गर्दै हुनुहुन्छ” उनले भने “यो हाम्रो कर्तव्य हो । मैले सोधिन यो केटा एक सैन्य, नागरिक वा के थियो भनेर । उनी एक मानव हुन् जसलाई अपरेसनको आवश्यकता छ, हाम्रो काम मानवको सेवा गर्नु हो । ”

द्वन्द भएका ठाउँमा स्वास्थ्य सेवा पुर्‍याउने गठबन्धनका अध्यक्ष तथा जोन हप्किन्स विश्वविद्यालयका प्राध्यापक लियोनार्ड रुबेनस्टेनले अन्तर्राष्ट्रिय सरकारसँग विवादास्पद लडाई, द्वन्द क्षेत्र वा अन्य क्षेत्रमा स्वास्थ्यकर्मीहरूको सुरक्षाको लागि आग्रह गरेका छन् ।

(नेपालप्लससँगै एएफपी, रोटर्स, फ्रँस न्युज २४)